Teksty dodatkowe

Tytuły tekstów

Patruus meus (220 słów)

(I, II dekl. - praesens - sum - imperfectum)

(Recitationem audi)

Patruus meus quondam praefectus erat [1] in Africa Meridiana. Nunc militia vacat, et agello suo operam dat. Agellus patrui mei non magnus est. Circum villam est hortus. Murus horti non altus est. Rivus est prope hortum, unde aquam portamus, cum hortum irrigamus. In horto magnus est numerus rosarum et violarum. Rosae et violae tibi, mi patrue, magnam laetitiam dant. Tu, Lydia, cum patruo meo in horto saepe ambulas.

In angulo horti sunt ulmi. In ulmis corvi nidificant [2]. Corvos libenter specto, cum circum nidos suos volitant. Magnus est numerus corvorum in horto patrui mei; multi mergi super oceanum volitant. Vos, mergi, libenter specto, cum super oceanum volitatis et praedam captatis. Oceanus mergis cibum dat. Patruum meum hortus et agellus suus delectant; in agello sunt equi et vaccae et porci et galli gallinaeque. Lydia gallos gallinasque curat. Non procul ab agello est vicus, ubi rustici habitant. Nonnulll ex rusticis agellum cum equis et vaccis et porcis curant.

Ex horto patrui mei scopulos albos orae maritimae spectamus. Scopuli sunt alti. Et ora Francogallica non procul abest. Noctu ex scopulis pharos orae Francogallicae spectamus, velut stellas claras in oceano. Quam bellus es, oceane, cum luna undas tuas illustrat! Quantopere me delectat vos, undae caeruleae, spectare, cum tranquillae estis et arenam orae maritimae lavatis! Quantopere me delectatis cum turbulentae estis et sub scopulis spumatis et murmuratis!

[1] erat - indicativus imperfecti od "sum, esse"

[2] nidificant - od "nidifico, -are, -avi, -atum - budować gniazdo

Camera (175 słów)

(I, II dekl. - ille – eo – possum – abeo – exeo – redeo)

(Recitationem audi)

Tertia hōra est: discipulī cameram intrant, ad sellās eunt, cōnsīdunt. Nunc magister etiam intrat et omnēs ex sellīs surgunt et exclāmant: 'Salvē, ō magister!' Ille crētam ā mēnsā sūmit et sententiās scrībit. Tum cōnsīdit et 'Recitate,' inquit, 'omnēs.' Discipulī ex tabulā recitant. Deinde magister 'Tū, Mārce!' inquit, 'ad tabulam ī et eam extergē!' Mārcus ā sellā ad tabulam it, prope tabulam stat, tabulam exterget; tum ā tabulā ad sellam redit. Quīntus et Titus ā sellīs ad fenestrās eunt, fenestrās aperiunt, ā fenestrīs ad sellas redeunt.

Magister, 'Aperīte,' inquit, 'librōs! Tu, Sextus, ex librō recitā.' Sextus antem respondet: 'Nūllum librum hīc habeō: extrā enim cameram est.' Magister, 'Ī igitur,' inquit, 'ex camerā et librum tuum pete!' Sextus ex camerā exit, librum petit, in cameram redit, ex librō recitat. Omnēs nunc ex librīs recitant. Ūnus autem ex discipulīs Gallus est; ex Galliā venit neque Anglicam linguam intellegit: sed Latīnās sententiās bene recitāre potest.

Post lūdum magister ā mēnsā abit et ex camerā exit. Tum discipulī ā sellīs abeunt, ē lūdō exeunt, per campum currunt, domum redeunt.

Carta Rōmae (141 słów)

(I, II dekl.  – praesens - sum)

(Recitationem audi)

Rōma in septem clīvīs stat. Ibi Capitōlium vidētis, templum, ubi māgnus deus habitat. Ūnum nōs Deum habēmus; sed Rōmānī multōs deōs habent; multa igitur templa in māgnō oppidō sunt; dī (dei) enim suum quisque templum habent. Ante templum stant altae columnae, quae tēctum sustinent. Prope templum sunt multa aedificia, alia parva, alia māgna. Mūrus validus tōtum oppidum cingit et in mūrō sunt multae portae. Viae ex oppidō per portās dūcunt. Via Latīna per portam Latīnam in Latium dūcit; Via Sacra praeter forum ad Capitōlium, templum sacrum, dūcit. Forum in mediō oppidō est. Extrā oppidum viae lātae et aequae sunt; sed intrā mūrum angustae et inīquae. Campī lātī et apertī sunt. In Campō Mārtiō virī puerīque lūdunt et sē exercent. Hīc stat Circus Māximus; ibi Rōmānī māgna spectācula vident; ibi equī currunt et virī pūgnant. Haec spectācula Rōmānī lūdōs vocant.

Titus Rōmam vīsit (133 słowa)

(I, II, III dekl. – praesens – possum – is - volo – eo - )

(Recitationem audi)

Procul Rōmā agricola et Titus fīlius habitant. Hic cottīdiē ad lūdum it: bonus enim puer est et iam Graecam linguam intellegere incipit. Suam linguam bene dīcere potest, quia magistrī bene docēre possunt. Nunc tredecim annōs nātus est et Rōmam īre vult. Itaque agricola Rōmam eum dūcit. Quia Rōma procul ab agrīs abest, ambulāre nōn possunt: equī igitur eōs vehunt.

Cum ad portam Latīnam veniunt, ab equīs dēscendunt, quia viae intrā mūrum inīquae sunt et angustae. Sex deinde hōrās Rōmae manent; duās hōrās per omnēs viās eunt et antīqua aedificia spectant; multa enim ex templīs quadringentōs annōs aedificāta sunt. Deinde amīcum vīsunt et apud illum prandent. Post prandium puer spectācula spectāre vult; ad Circum Māximum igitur eunt, et spectācula trēs hōrās spectant. Tandem equōs prope portam Latīnam petunt et domum redeunt.

De femina annosa et medico (59 słów)

(I, II dekl. – imperfectum - domus)​​​​​​​

(Recitationem audi)

Rustica annosa oculis aegra erat et medicum vocare debebat. Medicus ad aegram veniebat, unguentum parabat et aegrae oculos perunguebat, sed cotidie feminae domo domum suam aliquid subducebat.

Mox medicus pecuniam pro cura sua et medicamentis suis petit, sed rustica abnegat. ,,Ego medicamentis tuis minus valeo" dicit. ,,Antea multa domi meae videbam, nunc nihil video”.

Romani hostium urbem invadunt (124 słowa)

(I, II, III dekl. – possum – ACI – imperfectum)

(Recitationem audi)

Olim pedites Romani cum equitibus velocibus in hostium urbem iter faciebant. Ubi non longe afuerunt, rapuerunt agricolam, qui eis viam brevem et facilem demonstravit. Iam Romani moenia alta, turres validas aliaque opera urbis videre poterant. In moenibus stabant multi principes. Principes ubi viderunt Romanos, iusserunt cives lapides aliaque tela de muris iacere. Tum milites fortes contineri a proelio non poterant et acer imperator signum tuba dari iussit. Summa vi omnes maturaverunt. Imperator Sexto legato impedimenta omnia mandavit. Sextus impedimenta in summo colle collocavit. Grave et acre erat proelium, sed hostes non pares Romanis erant. Alii interfecti, alii capti sunt. Apud captivos erant mater sororque regis. Pauci Romanorum ab hostibus vulnerati sunt. Secundum proelium Romanis erat gratum. Fortuna fortibus semper favet.

Exercitatio (89 słów)

(I, II, III, IV dekl. – sum – ACI – perfectum – participium perfecti passivi - possum)

(Recitationem audi)

Ante adventum Caesaris vēlōcēs hostium equitēs ācrem impetum in castra fēcērunt.  Continēre exercitum ā proeliō nōn facile erat. Post adventum suum Caesar iussit legiōnēs ex castrīs dūcī. Prō castrīs cum hostium equitātū pugnaverunt. Post tempus breve equitātus trāns flūmen fugit, ubi castra hostium posita erant. Tum victor imperātor agrōs vāstāvit et vīcōs hostium cremāvit. Castra autem nōn oppugnāvit quia mīlitēs erant dēfessī et locus difficilis. Hostēs nōn cessāvērunt iacere tēla, quae paucīs nocuērunt. Post adversum proelium principēs Gallōrum lēgātōs ad Caesarem mittere studēbant, sed populō persuādēre nōn poterant.

Pūgna (129 słów)

(I, II dekl. – imperfectum – ille – is – possum)

(Recitationem audi)

Ōlim Rōmānus cum Hispānō Massiliam ībat: subitō ex silvā duo Gallī exsiliunt eōsque longīs hastīs oppūgnant. Rōmānus et Hispānus statim gladiōs stringunt et dēfendere sē incipiunt. Alter Gallōrum Hispānum in fluvium propinquum hastā trūdit; ille mortuus ad īmum fluvium cōnsīdit. Rōmānus, quia nunc sine sociō pūgnābat, circum sē spectābat: haud procul aberat parvus mūrus: hūc currit, sē post murum pōnit, Gallōs exspectat. Tum prīmus appropinquat, et, cum hastam trūdit, Rōmānus eam vītat et Gallum gladiō ferit. Statim ille mortuus cadit. Deinde alter Gallus, cum socium mortuum videt, tergum vertit. Rōmānus clāmat et sine morā super mūrum salit. Mox Gallum sinistrā capit et gladiō caedit. Ita sōlus ambōs Gallōs occīdere poterat.

Rōmānus Massiliam abit; Gallī autem alter cum alterō humī iacēbant et, sī nēmō illōs inveniet, semper ibi iacēbunt.

Vita Puerī Britanni (172 słowa)

(I, II dekl. – perfectum – is – eo – possum – futurum – hic – adsum)

(Recitationem audi)

Gāius duodecim annōs nātus est. Nōndum longam vītam vīxit, sed tamen multa vīdit et audīvit; multa cōgitāvit et didicit; multa bene et pauca, ut spērō, male fēcit. Multōs annōs lūsit, paucōs annōs labōrāvit. Magistrī eum legere et scrībere docuērunt. Multōs iam librōs lēgit, multās fābulās audīvit; nunc igitur linguam Anglicam bene recitat et bene dīcit. Multa pēnsa scrīpsit et nōnnūllās epistulās; fābulamne etiam scrīpsit? Iam Gallicam linguam discere incēpit; ad Galliam igitur mox īre et pulchra oppida Gallōrum spectāre poterit. Saepe cum amīcīs cucurrit, pilam iēcit, per silvās errāvit; nunc igitur validus est et rōbustus.

Vōsne, O puerī, etiam haec fēcistis? Lēgistisne et scrīpsistis? Vīdistisne multa et audīvistis? Lūsistisne et labōrāvistis? 'Ita, nōs etiam haec omnia fēcimus; inter nōs cucurrimus, pilam iēcimus, per silvās errāvimus.' Tū, Quīnte, silēs; nōnne tū etiam haec fēcistī? An semper tantum labōrāvistī? 'Ego etiam, magister, haec et alia fēcī; in fluviō enim saepe ante prandium natāvi; aliīne puerī in fluviō natāvērunt? Ad lūdum etiam cottīdiē adfuī; multī autem puerī saepe āfuērunt.' Quīntus praemium accipiet.

Britannia victa (125 słów)

(I, I, IIII dekl. – imperfectum – perfectum – redeo – is – hic – sum – supinum - futurum)

(Recitationem audi)

Iūlius Caesar ad Britanniam vēnit, quod Britannōs vincere et nostram patriam imperiō Rōmānō addere volēbat. Britannī ad ōram dēscendērunt Rōmānōs spectātum. Capillī eīs longī erant et flāvī, bracchia caerulea; neque multa vestīmenta gerēbant. Rōmānī autem contrā barbarōs inimīcē adīre incēpērunt; illī igitur domum fūgērunt, quia arma sēcum nōn habēbant. Iacula gladiōs clipeōs sūmpsērunt et ad pūgnam rediērunt. Diū patriam dēfendērunt, sed Caesar eōs tandem vīcit. Rēgulus igitur Britannōrum ad Rōmanōs pācem petītum vēnit. Tum Iūlius Caesar ad Ītaliam rediit et victōriam populō Rōmānō ita nārrāvit: 'Ad novam īnsulam Ōceanum trānsiī; Britannia vocātur. Bona est terra Britannōrum; hanc terram cēpī. Validī sunt barbarī et bene pūgnant; hōs vīcī. Spectāte, Ō Rōmānī, meōs captīvōs; hī erunt vestrī servī; vestra erit hōrum terra. Vēnī, vīdī, vīcī.'

Horātius pontem dēfendit (173 słowa)

(I, II, III dekl. – perfectum – hic – is – possum – ille – participium perfecti passivi)

(Recitationem audi)

Mārcus multa iam didicit dē clārīs antīquōrum Rōmānōrum proeliīs; hanc dē Horātiō fābulam māximē amat.

Etruscī, gēns valida, prope montēs Āppennīnōs habitābant; inter eōs et urbem Rōmam flūmen Tiberis fluēbat. Ōlim Porsenna, rēx hūius gentis, bellum contrā Rōmānōs gerēbat et ad pontem Sublicium māgnō āgmine advēnit. Cīvēs Rōmānī ad arcem, altam partem urbis, fūgērunt, sed pontem nōn frēgērunt. Nisi quis pontem franget, hostēs flūmen trānsīre portamque urbis oppūgnāre poterunt. Quis nunc ex arce dēscendere vult? Trēs ducēs hoc prō patriā facere volunt. Horātius Cocles, Spurius Lartius, Titus Herminius ad portam dēcurrērunt et contrā tōtum hostium āgmen pontem dēfendere incēpērunt. Hostēs eōs oppūgnant; illī diū resistunt. Intereā aliī mīlitēs Rōmānī partem pontis frangunt. Pōns adhūc stābat, cum Horātius duōs sociōs intrā moenia dīmīsit. Sōlus in angustō ponte contrā tria mīlia hostium pūgnābat. Subitō clāmōrem audīvit; cīvēs enim, proeliī spectātōrēs, clāmāvērunt: 'Frāctus est pōns! Dēsilī nunc, Horātī!' Ille dē extrēmō ponte in medium flūmen dēsiluit et ad moenia natāvit. Ibi multī cīvēs ducem ex aquā fūnibus trāxērunt. Hōc modō Horātius urbem servāvit.

Nāvis (215 słów)

(I, II, III dekl. - is - eo - qui - futurum)

(Recitationem audi)

Cornēlius Mārcum, quī nāvēs vidēre volēbat, Ōstium dūxit. In rīpā Tiberis stant, et mare caeruleum ante oculōs eōrum iacet. Eō tempore, quō adveniunt, nāvis ad ōstium Tiberis ā dextrā appropinquat. Rēmigēs in trānstrīs sedent, quia ventus adversus est, nāvemque lentē prōpellunt. Magister nāvis, quem in prōrā Mārcus videt, rēmigibus nautīsque iussa dat. Gubernātor, quī in puppī stat, gubernāculum vertit, et nāvis flūmen intrat. Nunc secundus est ventus; nautae igitur rēmōs pōnunt et vēla in mālum fūnibus ērigunt. Ventus vēla implet, et nāvis cito it. Tum Mārcus dē nāve, quae iam eum praeterībat, multa rogāre incēpit; cuī pater omnia ita exposuit:

Prōra est ea pars nāvis quam ā fronte vidēs.  Rōstrum est ea pars prōrae quae mare secat. Puppis est ea pars nāvis in quā stat gubernātor. Gubernātor est is quem in puppī vidēmus. Gubernāculum est id quō ille nāvem gubernat. Rēmigēs sunt nautae quī in trānstrīs sedent. Rēmī sunt ea quibus rēmigant. Mālus est id cuī fūnēs vela coniungunt. Vēla sunt ea quae ventus implet. Ventus, quī vēla implet, secundus est. Trānstra sunt sellae ubi rēmigēs sedent. Massilia est oppidum unde nāvis exiit. Ōstium est oppidum quō nāvis adit.

Deinde Mārcus, nōndum contentus, rogat: 'Cūius est nāvis?' 'Is, cūius navis est, magister vocātur, sed nōmen ēius īgnōrō.' Tum Mārcus, 'Ego,' inquit, 'magister nāvis erō.'

Diēs Puerī Rōmānī (118 słów)

(I, II dekl. – imperfectum – is – sum – redeo – eo – adsum)

(Recitationem audi)

Puer Rōmānus prīmā hōrā ē lēctō surgēbat; deinde in oppidum ad lūdum ībat, ubi magister eum Latīnam linguam et Graecam linguam et scientiam mathēmaticam docēbat. Nōnnunquam puer īgnāvus erat; tum magister eum feriēbat, sed puer Rōmānus nunquam lacrimābat. Post lūdum domum redībat; merīdiē prandēbat. Post prandium in Campō Mārtiō lūdēbat aut in silvīs agrīsque errābat. Silvae in summō clīvō erant, agrī in īmō. Prīmā vigiliā post cēnam in lēctum sē iaciēbat somnōque sē dabat.

Nōnnunquam etiam diē fēstō puer Rōmānus ōtium agēbat neque in lūdum ībat. Tum tōtus populus ad templa deōrum conveniēbat, virī fēminaeque aderant, puerī puellaeque cantābant et deōs laudābant. In templō dīs sacrificābant et multās victimās caedābant. Post sacrificium victimās sacrās edēbant.

Vīlla Cornēliāna (133 słowa)

(I, II, III dekl. – hic – perfectum – imperfectum – futurum – sum)

(Recitationem audi)

Gāius Cornēlius Scīpiō in hāc vīllā habitat. Uxor Cornēlī est Semprōnia. Hī duōs fīliōs et duās fīliās habent. Duōbus fīliīs nōmina sunt Mārcus et Titus; hic duōs annōs nātus est, ille duodecim annōs. Fīliae ambae, Cornēliae, nōmen patris habent. Fīliī sunt frātrēs Cornēliārum; hae sunt sorōrēs Mārcī et Titī. Quattuor omnēs Scīpiōnem patrem, Semprōniam mātrem vocant.

Cornēlius saepe contrā barbarōs pūgnāvit; mīles fuit. Multōs mīlitēs in bellō dūcēbat; dux erat multōrum mīlitum. Hōc autem tempore Rōmānī pācem habent. Domī igitur Cornēlius cum familiā manet. Mārcus etiam, cum nōn iam puer erit, in capite galeam nitidam mīles geret; Rōmānae legiōnis dux erit. Iam multum sē exercuit; validum igitur corpus habet; cum vir erit, bene pūgnāre poterit. Iam multum cucurrit; valida igitur crūra et validōs pedēs habet: mīlitēs Rōmānōs contrā barbarōs cito dūcet.

Mārcus Rūra Cornēlī dēscrībit (153 słowa)

(I, II, III dekl. – imperfectum – exeo – perfectum – qui – hic – is – volo – sum)

(Recitationem audi)

Pater meus est dīves; nam multōs et fertilēs agrōs et innumerās pecudēs habet. Herī ōtium agēbam et post prandium per rūra nostra errābam. Domō exībam, cum duae columbae dē tēctō dēvolāvērunt et in meīs umerīs cōnsēdērunt. Gallī et gallīnae circum pedēs meōs currēbant, quibus omnibus cibum dedī. Rapācēs sunt hae avēs; semper enim, dum hūc illūc lentē errant, rōstra in humum trūdunt et cibum petunt; sī alia cibum invenit, aliae statim occurrunt et dē cibō pūgnant. Ūtilēs autem sunt, quod ōva et dulcem carnem nōbīs dant. Animālia tamen quae nōn fidēlia sunt nōn amō; nisi enim frūmentum mēcum habeō, gallīnae mē vītant neque, cum eās vocō, veniunt. Canem autem meum amō, quia fidēlis est et, cum per rūra nostra ambulō, semper mēcum venit; neque avēs occīdere vult, docile enim animal est, et gallīnās nōn occīdere saepe eum docuī. Nōvistīne canis meī nōmen? Rūfum eum vocō, quia rubram habet pellem.

Iter Hannibalis (135 słów)

(I, II, III, IV dekl. – imperfectum – ille – qui – perfectum – futurum – possum – sum -transeo)

(Recitationem audi)

Gāius Cornēlius Scīpiō duōbus cum fīliīs sub porticū umbrōsā sedēbat. Mārcus eī dixit: 'Nārrā nōbīs, pater, fābulam dē Hannibale illō quem avus noster vīcit.' 'Sānē! nōn tamen dē victōriā Scīpiōnis, sed dē māgnō itinere quod Hannibal trāns Alpēs fēcit, hodiē vōbīs nārrābō.

'Poenī māgnam et pulchram urbem in Āfricā incolēbant, quae Carthāgō vocābātur. Dux Poenōrum, Hannibal, vir fortis et prūdēns, Rōmam capere volēbat. Ingentī igitur cum exercitū in Ītaliam invādere cōnstituit. In hōc exercitū erant peditēs et equitēs et iaculātōrēs et elephantī. Ex portū Carthāginis ad Ītaliam tantum exercitum vehere nāvēs nōn poterant; parvae enim tum erant. Hannibal igitur exercitum per Hispāniam et Galliam dūcere cōnstituit. Nunquam anteā tantus exercitus tam longum iter fēcit! Hibērum flūmen montēsque Pȳrēnaeōs trānsiit. Per Galliam longum iter fēcit. Difficile erat Rhodanum trānsīre, quia gentēs Gallōrum īnfestae erant.'

Dē Rōmulō et Remō (161 słów)

(I, II, III, IV dekl. – is – imperfectum – qui – ille - perfectum

(Recitationem audi)

Nūtrīx cum īnfante Titō et sorōribus ēius sub vetere quercū sedebat, dum Mārcus in silvā lūdit. Ad eōs pāstor senex appropinquat, quem omnēs ūnā vōce rogant: 'Narrā nōbīs, sōdēs, ō senex, fābulam dē hērōibus'. Itaque nārrāre incēpit:

'Rōmulus et Remus, ut ferunt, Mārtis deī et Rheae Silviae geminī erant fīliī. Rēx autem crūdēlis, nōmine Amūlius, Albae Longae tum rēgnābat. Frātrem enim suum rēgnō iam expulit omnēsque frātris fīliōs interfecit; Rheae tamen Silviae pepercit. Tandem hōs etiam īnfantēs necāre cōnstituit; itaque in Tiberim fluvium servōs cōnicere eōs iussit. Forte Tiberis super rīpās aquam effūdit et agrōs, quī circā erant, inundāvit; neque adīre servī ad iūstum fluviī cursum poterant. Itaque in stāgnō parvum alveum, in qua īnfantēs iacēbant, relīquērunt. Postquam aqua iterum cōnsēdit, lupa, quae ad flūmen dēscendēbat, vāgītūs puerōrum audivit. Multōs diēs eōs nūtrīvit. Tandem pāstor rēgiī gregis geminōs invēnit et uxōrī suae dedit. Illa eōs ēducāvit. Ita puerī, quos lupa et pastor conservaverunt, Rōmam urbem posteā condidērunt.

De lupo et capra (77 słów)

(perfectum – participium praesentis activi – participium perfecti passivi – hic- is – ille – ACI – I, II, III dekl. – stopniowanie – hic - ille)

(Recitationem audi)

Lupus quidam, qui iam diu animal devoravit nullum, fame laborans, capram colle abrupto pabulum quaerentem conspexit. Magno gaudio ad eam accessit et his verbis colloquium incipit: „Capra carissima, quam periculosum tibi ambulare in hoc colle et quam perpaucas herbas is praebet. Scio haud procul hinc pratum amoenum multas et dulces herbas praebentem. Vade mecum, amica". Haec audiens capra illi dicit: „Certe nemo vidit capram cum lupo ambulare et lupum fame pressum caprae pabulum quaerere". Dixit statimque fugit.

De corvo et vulpecula (111 słów)

(imperfectum – I, II dekl.  – participium perfecti passivi – futurum)

(Recitationem audi)

Scitisne fabulam de corvo et vulpecula?

Aliquando covus cum caseo subducto in ramo sedebat cena futura contentus. Subito vulpecula non invitata accedit et colloquium cum corvo incipit, quia caseum ei adimere cupiebat. „O, quam pulcher, quam magnificus, quam robustus es, mi amice. Sine dubio cunctas bestias regere dignus es, si aeque pulchre canis. Cane mihi. Si delectabis me cantico tuo, prima te dominum bestiarum salutabo".

Tum corvus stultus atque superbus cantico suo vulpeculam delectare desiderat et rostrum aperit. Caseus ex rostro aperto excidit et humum cadit. Tum vulpecula astuta caseum rapit et ad corvum vocat: „Stulte, non cantico pulchro sed prudentia cares. Stultus numquam bestias reget!" Et cum praeda capta fugit.

Equus a se ipso deceptus (111 słów)

(imperfectum - participium futuri activi - participium perfecti passivi – ipse – futurum - adsum)

(Recitationem audi)

Erat aliquando agricola, qui asinum equumque habebat. Hora matutina agricola domo evenit, saccos pridie paratos in tergum asini et equi ponit in oppidum contenturus. Canicula autem valde torrebat et ab asino, annoso et invalido, sacci vix portabantur. Denique equum rogat asinus: „Ades mihi, amice, nam saccis meis valde torqueor. Si tu hodie liberabis me a saccis, ego cras tibi adero". Ab equo tamen responsum superbum datur: ,,Cede a me. Verbis tuis non commovebor. Non tibi adero". Paulo post asinus cadit animamque exspirat. Corium ab agricola detrahitur et cum asini saccis in tergum equi ponitur. Et equus:

„O me stultum, a me ipso deceptum! Nunc et saccos et corium asini portare cogor!"

De ponte in Rheno (102 słowa)

(III dekl. – participium perfecti passivi – ACI – plusquamperfectum)

(Recitationem audi)

Salus sociorum erat semper cara Romanis. Olim Galli, amici Romanorum, multas iniurias ab Germanis qui trans flumen Rhenum vivebant, acceperant. Ubi legati ab iis ad Caesarem imperatorem Romanum venerunt et auxilium postulaverunt, Romani magnis itineribus ad hostium fines properaverunt. Mox ad ripas magni fluminis venerunt. Imperator studebat copias suas trans fluvium ducere, sed nulla via poterat. Nullas naves habebat. Alta erat aqua. Imperator autem, vir clarus, numquam adversa fortuna commotus, novum consilium cepit. Iussit suos in lato flumine facere pontem. Numquam antea pons in Rheno visus erat. Hostes ubi pontem, quem Romani fecerant, viderunt, summo terrore commoti, sine mora fugam parare inceperunt.

Vulpes et Formica (85 słów)

(perfectum – stopniowanie – I, II, III dekl. – part. praes. act. – verbum deponens)

(Recitationem audi)

Vulpes, pertaesa cavum suum et latibulum, decrevit in alio loco magis aperto et alto habitare, quia meliori caeli temperie frui desiderabat. Iamque ligna et lapides, unde sibi domum fabricaret, comportabat, cum occurrit ei formica, quae, vulpis consilium cognovit, et dicit: „aër salubrior erit, sed non securior. Immo serio monuit: „Noli habitationem mutare, si vis suae saluti ac securitati consulere. Crede mihi consulenti et memento te odio apud vulgus laborare. Vulpes, consilio formicae deterrita, lapides et ligna reportavit nec amplius de mutandis aut aedificandis aedibus cogitavit.

Leaena et Ursa (117 słów)

(gerundium – I, II, III, IV dekl. – ipse – perfectum – participium praesentis activi – nolo – participium perfecti passivi)

(Recitationem audi)

Erat leaena duos habens catulos. Exit autem ad venandum et venit quidam venator et catulos occidit et cum ipsorum pellibus discessit. Hoc videns, leaena contristata valde flebat. Ursa vero, tristitiam eius videns, venit ad eam dixitque ei, “Cur tristaris?” Illa respondit, “Quia venator catulos meos interfecit.” Ursa dixit, “Noli tristari; desine flere, quia passa es quod fecisti. Dic mihi, quid his annis comedisti?” Leaena respondit, “Carnes animalium.” Dixit ursa, “Quis tibi dabat?” Et ipsa, “Ego capiebam.” Et ursa, “Animalia quae capiebas parentes habebant?” Et illa, “Habebant.” Ursa ait, “Sic de filiis tristabantur ut tu nunc de tuis, et ipsa passa es sicut tu faciebas.” Haec audiens, leaena siluit et paenituit et, carnes comedere desinens, fructus manducare incepit.

De Albanis et Romanis (83 słowa)

(I, II, III, IV dekl. – imperfectum)

(Recitationem audi)

Diu erant Albani et Romani amici. Sed Tullus Hostilīus, rex Romanorum propter leves iniurias bellum cum Albanis gerere statuit. Magnas ergo copias equitatus peditatusque contra Albanos mittit. Interim nuntius a senatu Albanorum ad regem Tullum venit: ,,Tulle”, inquit, ,,me mittunt Albani. Amicitiam populi Romani petimus, sed adventus exercitus Romani nos non perterret. Non aequum est multos amicos necare propter iniurias paucorum inimicorum". Tullus autem respondet: ,,Populus Romanus principatum et imperium omnis Italiae obtinere constituebat. Albani liberi esse destinabant neque imperio populi Romani parere".

De Horatiorum et Curiatiorum pugna (92 słowa)

(I, II, III, IV, V  dekl. – imperfectum – perfectum – passivum)

(Recitationem audi)

In exercitu Romanorum erant tres fortes fratres quos appellabant Horatios. Hos Tullus pro reliquis Romanis pugnare iubet. Albani parem numerum fratrum deligunt, qui Curiatii appellantur. Postero die fratres proelium committere non dubitabant, sed magna cum fortitudine impetum facere contendebant. Primo impetu omnes Albani vulnerati sunt, et duo ex Romanis ceciderunt. Animi omnium Albanorum spe victoriae confirmabantur. Horatius impetus non diu sustinebat, magnum in re militari usum habebat. Itaque fugam simulare constituebat. Facile ergo erat tres fratres distrahere et singillatim necare propter gravia vulnera Albanorum. Tum Horatius a Romanis incolumis ad castra reducebatur.

De septem regibus Romanorum (138 słów)

(imperfectum - stopniowanie – I, II, III,I  V, V dekl.)

(Recitationem audi)

Primo populus Romanus regibus parebat. Septem reges imperium Romae obtinebant. Primus rex, Romulus, urbem Romam condebat. Is multa bella cum finitimis gerebat. Numa, rege secundo, nemo utilior rei publicae erat. Qui omnes ab iniuria continebat legibus, quae populo Romano dabat. Ita duo reges rem publicam firmiorem ac potentiorem faciebant, Romulus bello, Numa pace. Tullus Hostilius, tertius rex, vir fortissimus erat et audacissimus. Ancus Marcius, rex quartus, Tullo dissimilis erat et Numae similior. Oui Romam novis muris firmabat et portum aedificabat apud ostium fluminis Tiberis. Tum Tarquinius Priscus rex creatus est, qui in bello et in pace nobilissimus erat. Servius Tullius, rex sextus, prudentissimus erat omnium regum. Qui pauca bella gerebat et septem colles firmissimis munitionibus cingebant. Post multos annos a Tarquinio, filio regis quinti, necatus est. Septimus regum, Tarquinius Superbus propter audacissimas inurias Roma ab inimicis expulsus est.

De gruibus (85 słów)

(I, II, III, IV dekl. – hic – ipse - is - participium praesentis activi – verba deponentia - plusquamperfectum)

(Recitationem audi)

Marcus Tulius Cicero in libro, qui inscribitur „De natura deorum", haec scripsit: „Grues in loca calida petentes maria transmittunt; formam trianguli efficiunt. Eius autem summo angulo aër ab iis adversus pellitur, deinde sensim ab utroque latere, tamquam remis, ita pennis cursus avium levatur. Basis autem trianguli, quam efficiunt grues, ventis adiuvatur avesque in tergo praevolantium colla et capita reponunt.

Ipse dux, quia niti non potest – revolat et ipse quoque quiescit. In eius locum succedit una ex gruibis, quae acquieverunt eaque vicissitudo in omni cursu conservatur."

De gladiatoribus (89 słów)

(I, II, III dekl. - participium praesentis activi - participium perfecti passivi -  imperfectum - is - idem - stopniowanie)

In ludo gladiatorio servi magna corporis vi exercebantur. Cum munera gladiatoria erant, gladiatores in amphiteatro gladiis pugnabant. Multi cives cum matronis et pueris aderant et ludos spectabant. Omnium spectantium oculi in certantes versi erant. En, unus ex certantibus concidit! Omnes spectantes plaudunt et habet clamant. Gladiatores vulnerati salutem a populo petebant, nam turba spectans veniam gladiatori dare et vitam eius servare poterat. Sed plerumque pollice verso mortem iacenti humi indicabat. Gladiatorum fortuna miserrima erat, sed Ovidius poëta affirmat: Saucius eiurat pugnam gladiator, et idem immemor antiqui vulneris arma capit.

humi – na ziemi (humus/i)

De bello Troiano (171 słów)

(I, II, III dekl. - participium perfecti passivi - ACI)

Multorum animi nunc etiam Homeri operibus delectantur. Homerus, poeta Graecorum illustris, a multis celebratur. Liber, qui Ilias [czytaj: ilias] inscribitur de bello Troiano narrat.

Quamquam bellum diu geritur, tamen Troia vinci non potest. Tum Graeci magnum equum ligneum aedificant et in litore maritimo relinquunt. In equi utero viri armati latent. Troiani ex oppido evadunt, de equo disputant. Cum Troiae exitium a Cassandra, praedicitur, pauci equum urere desiderant. Oppidi incolae  in contrarias sententias distrahuntur. Multi enim, quia equum a deis donum esse putant, in oppidum eum trahere temptant. Ita denique agitur.

Una cum equo Graeci armati sine pugna in oppidum inveniunt. Nocte, cum Troiani dormiunt, hostes callidi ex utero equi evadunt, Troiae portas aperiunt. Ceteros milites immittunt et Troiam incendunt.

Tum ad Aeneam in somnio Hector venit et dicit : "Audi, Aenea ! Cur dormis ? Surge ! Deos patrios serva et tibi proximisque tuis refugium quaere!" Aeneas deorum mandato movetur et ex somno excitatur. Cito aedis tectum ascendit. Cum Troiam incendi videt, dolum ab hostibus adhiberi intellegit. Vir fortis statim oppidanis auxilio venit et patriam defendit.

De concordia in familia (103 słowa)

(I, II, V dekl. - possum)

Filii agricolae semper inter se litigant. Agricola filios ad concordiam revocat et monet : "Filii mei ! Obtemperate mihi, boni este et concordiam colite!"  Sed filii praecepta neglegunt. Tum agricola virgularum fasciculum filiis dat et dicit: "Fasciculum frangite!" Sed filii frustra student. Agricola virgulas singulas filiis dat et: "Nunc -  inquit -  virgulas singulas frangite!" Filii facile virgulas frangunt. Tum agricola: "Id vobis exemplum est. Si in concordia vivitis, firmi et tuti ab inimicorum iniuria estis. Donec litigatis, ira vos infirmat itaque inimici et viri mali nocere vobis possunt. Audite verba mea et memoria tenete: Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur."

Axiomata sive Leges Motus (94 słowa)

(I, II, III, IV dekl. - gerundium - participium perfecti passivi)

Leges motus ab Isaaco Newtono propositae hodieque pro legum physicarum fundamentis habentur, dummodo de velocitatibus subluminalibus agatur. En leges motus Newtonianae, ex ipsis verbis tertiae Principiorum editionis descriptae: 

Lex I

Corpus omne perseverare in statu suo quiescendi vel movendi uniformiter in directum, nisi quatenus illud a viribus impressis cogitum statum suum mutare.

Lex II

Mutationem motus proportionalem esse vi motrici impressae, et fieri secundum lineam rectam qua vis illa imprimitur.

Lex III

Actioni contrariam semper et aequalem esse reactionem: sive corporum duorum actiones in se mutuo semper esse aequales et in partes contrarias dirigi.

Cena (269 słów)

Apud Romanos antiquos in principio cenae ova, in fine mala apponebantur, inde proverbium illud Ab ovo ad mala originem ducit. Pauperes panem, caseum, varia poma ac holera, nonnumquam pisces, carnem raro edebant, aquam aut vinum cum aqua mixtum bibebant. Divitibus tamen cenae  nimis lautae placebant. Moris erat cenantium numerum neque minorem quam  Gratiarum neque maiorem quam Musarum esse. Hospitibus ad cenam invitatis  servi manus pedesque lavabant, nam convivae in lectis accubabant in triclinio  circa mensam positis. Ex una parte servi stabant, ut convivis ministrarent, ut eis cibos ac vini pocula apportarent. Nimia satietas morbos multos efficiebat, itaque  Celsus medicus hoc consilium Romanis dat, ut continenter cibos sumant. Cuius  in libris, De medicina inscriptis, haec leguntur: Numquam utilis est nimia  satietas, saepe inutilis nimia abstinentia: si qua intemperantia subest, tutior  est in potione quam in esca. Cibus a salsamentis, holeribus similibusque rebus  melius incipit; tum caro adsumi potest, quae assa optima aut elixa est. Secunda  mensa bono stomacho nihil nocet, in imbecillo coacescit. Ubi expletus est aliquis,  facilius concoquit, si, quicquid adsumpsit, potione aquae frigidae includit, tum  paulisper invigilat, deinde bene dormit.

Cicero autem scribit famem optimum condimentum cibi esse. In "Tusculanis  disputationibus" has fabulas nobis tradit. Socrates saepe ad vesperum contente ambulabat. "Quare id facis?" – amici eum interrogabant. Quibus Socrates: "Famem ambulatione obsono" – inquit – "ut melius cenem".

Dionysius tyrannus, cum apud Lacedaemonios cenabat, rogavit eos, ut cibum sapidum tandem apportarent. "Iure illo nigro" – ait – quod apud vos cenae caput est, non delector". Tum is, qui ius coxerat:  "Minime mirum; condimenta enim defuerunt. Quae tandem?" inquit ille. "Labor in venatu, sudor, cursus, fames, sitis. His enim rebus Lacedaemoniorum epulae condiuntur."

Navigare necesse est

Multae nāvēs multīque nautae quotannīs in mari pereunt. In fundō maris plūrimae nāvēsmersae iacent. Nec tamen ūllīs periculīs ā nāvigandō dēterrentur nautae. "Nāvigāre necesse est" āiunt, et mercātōrēs, quī ipsī pericula maris adīre nōn audent, haec adiciunt: "Vīvere nōn est necesse!" Mercātōrēs mercēs suās magnī aestimant, vītam nautārum parvī aestimant! 

Nec vērō omnēs mercātōrēs domī remanent, cum mercēs eōrum nāvibus vehuntur. Nōnnūlll in terrās aliēnās nāvigant, quod mercēs pretiōsās nautīs crēdere nōlunt,  sīcutmercātor ille Rōmānus qul eādem nāve vehitur quā Mēdus et Lydia. Is laetus Ōstiā profectus est cum mercibus pretiōsīs quās omnī pecūniā suā in Italiā ēmerat eō cōnsiliō ut eās māiōre pretiō in Graeciā vēnderet, Ita spērābat sē magnum lucrum factūrum esse. Iam vērō ea spēs omnis periit, nam flūctibus mersae sunt mercēs in quibus omnem spem posuerat. Subitō mercātor ē dīvitissimō pauperrimus factus est. Nōn mīrum est eum maestum esse. 

Mercātor ad gubernātōrem accēdēns multīs cum lacrimīs queritur: "Heu, mē miserum! Omnia quae possidēbam in fundō maris sunt. Quid faciam? Quid spērem? Quōmodo uxōrem et līberōsalam? Nē as quidem mihi reliquus est: omnia āmlsī. Heu!" 

"Dēsine querī!" inquit gubernātor, "Nōn enim omnia āmīsistī sī uxor et līberi tuī salvl sunt. Nōnne llberōs plūris aestimās quam mercēs istās? Dīvitiāsāmittere miserum est, at multō miserius līberōs āmittere."

Talibus verbīs nauta mercātōrem maestum cōnsōlāri cōnātur, sed frūstrā, nam ille prōtinus "Nōlī tū mē cōnsōlāri inquit, quī ipse imperāvistī ut mercēs meae iacerentur!" 

Gubernātor: "Iactūrā mercium nāvis servāta est."  

Mercātor: "Rēctē dīcis: meae mercēs ēiectae sunt, ut nāvis tua salva esset!" 

Gubernātor: "Mercēs iēcimus ut nōs omnēs salvī essēmus. Iactūrā mercium nōn modo nāvis, sed etiam vīta omnium nostrum servāta est. Mercēs quidem periērunt, sed nēmō nostrum periit. Ergō bonum animum habē! Laetāre ūnā nōbīscum tē vītam nōn āmīsisse simul cum mercibus! Hominēs felīcēssumus."